श्रीक्षेत्र महाबळेश्वर येथे जुन्या विहिरीमध्ये शिवकालीन तलवारी सापडल्या
श्री क्षेत्र महाबळेश्वर येथील ऐतिहासिक व पुरातन वास्तुंचा अभ्यास करत असताना इतिहास अभ्यासक मयुरेश मोरे (फलटण) व स्थानिक जाणकार राहुलजी कदम यांना दि. ३ मे २०२५ रोजी एका जुन्या विहिरिमध्ये (आड/बावडी) मराठा धोप या प्रकारच्या तलवारीची मूठ व इतर पुरातन वस्तू निदर्शनास आल्या. ऐतिहासिक दृष्ट्या मराठा धोप या पद्धतीच्या तलवारी खूप दुर्मिळ व अमूल्य आहेत. इंडियन आर्म्स ऍक्ट नंतर ब्रिटिशांनी अनेक शस्त्रे जप्त करून नष्ट केली. त्यातून वाचलेली शस्त्रे अत्यंत महत्त्वाचा ऐतिहासिक ठेवा आहे.
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या जगप्रसिद्ध जगदंबा व भवानी तलवारी या प्रकारच्या आहेत. मराठ्यांनी युद्धनीती व शस्त्रास्त्रांचा अभ्यास करून धोप या प्रकारच्या तलवारी बनवल्या. या तलवारींसाठी फ्रेंच, पोर्तुगीज या देशातील बनावटीचे पाते (Blade) वापरत असल्यामुळे यांना फिरंगी देखील म्हणत असत. हे पोलाद उत्कृष्ट दर्जाचे असत. या तलवारींचे दोन उपप्रकार आहेत. पहिला प्रकार वक्र धोप- याचे पाते टोकाचा भाग थोडा वक्र असतो,दुसरा सरळ धोप- याचे पाते सरळ असते.
अशा तलवारी घोडदळासाठी वापरल्या जात असत, याची लांबी ४ फूट असत. शत्रूला भोकसण्यासाठी हे शस्त्र वापरले जात. अशा तलवारी ३५० वर्षापूर्वी शिवकालीन मराठा कालखंडात बनवलेल्या आहेत.या फिरंगी पात्यांना मराठ्यांनी युद्धामध्ये जास्त काळ टिकण्यासाठी व हाताला इजा न करणारी मुठ बनवली व याचा समतोल उत्त्तम केला. मराठ्यांनी बनवलेल्या मूठीची माहिती
१. नख्या:- मूठ व पाते जोडण्यासाठी येथे Ribit मारले जाई. म्यान येथपर्यंत बसत.
२. ठोला – तलवारीवरती येणारे वार हातावर येवू नये म्हणून अडवणारा भाग.
३. परज- मूठीसमोर बोटांचे संरक्षण करणारा भाग
४. कटोरी – मुठीखालील भाग अर्धवक्र व खोलगट असतो यामूळे तलवार जास्त काळ चालवली तरी रुतत नसे.
५. गज- मराठा मूठींचे वैशिष्ठ म्हणजे मूठीपासून खाली ७ इंच लांब व थोडा वक्र निमूळता भाग म्हणजे गज. यामुळे तलवारीच्या वजनाचा Balance सहज होत. तसेच मोगरा, कंगणी, जनेऊ, कंठी, कडी, चौक असे अनेक मूठीचे भाग असतात. अशी माहिती शस्त्रअभ्यासक मयुरेश मोरे यांनी दिली.
ही ऐतिहासिक ठेव दुर्मिळ आहे हे लक्षात येताच श्री राहुल कदम यांनी ही माहिती गावातील काही प्रमुख व्यक्तींना दिली. श्री धनेश नाना वाडेकर यांनी यांची कल्पना श्री राजेंद्र कचरे उपविभागीय अधिकारी वाई यांनी दिली तहसीलदार तेजस्विनी पाटील यांच्या मार्गदर्शनाखाली
छञपती शिवाजी महाराज संग्रालयाचे अभिरक्षक प्रवीण शिंदे सर त्याच्या सोबत श्री.महारूद्र तिकुंडे (अध्यक्ष युवाराज्य फाऊडेंशन सातारा) ,श्री.सुभाष गायकवाड, श्री.रोहन ढाणे यांची टीम साताराहून श्री क्षेत्र महाबळेश्वरला येऊन महाबळेश्वर ट्रेकर्सच्या साह्याने ट्रेकर्स जयवंत बिरामणे आणि अनिल लांगी यांनी या ऐतिहासिक वस्तू विहिरीतूनवर काढल्या या प्रसंगी धनेश वाडेकर, प्रशांत कात्रट, निलेश धनावडे, आनंद ढेबे, महेश लांगी, संकेत लांगी हे स्थानिक उपस्थिती होते. अशा ऐतिहासिक वस्तूंच्या माध्यमातून इतिहासाची अनेक दडलेली पाने उघडले जाऊ शकतात. असे मार्गदर्शन अभिरक्षक प्रवीण शिंदे यांनी केले. स्थानिकांचे आभार व्यक्त केले.
